Romatîzm li Fransayê di sala 1830yî de pêş ketiye û wekî reaksîyona li dijî klasîzmê derketiye holê. Li gorî parêzvanên romantîzmê ji kesên dilpak xirabî çênabe. Dîsa li gorî wan li cîhanê xirabî tune be, cîhan dê gelekî xweş bibe; wê demê mirov dê bextewar bibin. Gelek nivîskarên navdar ên wekî Godhave (alman), Lond Byron (îngilîz),Vîktor Hûgo (fransiz), romantîzm dane destpêkirin.
Romantîzm peyveke almanî ye. Ji ''die Romantik'' hatiye dariştin. Bi taybetî bi afirandina berhemên Vîktor Hûgo hîn bêtir xurt bûye. Romantîzm berhemên civakê hildide dest û bi hest û xeyalan dixemilîne û pêşkêşî civakê dike. Li gorî romantîzmê xweşikbûn ji beriya her tiştî tê. Bi vê boneyê girîngiyeke gelekî mezin dide xweşikbûna hest û xeyalan.
Rêgezên wê yên bingehîn ev in:
1- Bingeha romantîzmê hest û xeyal in. Romantîzm li ser bingeha hest û xeyalan an jî bi dilşadbûnê tê.
2- Mijarên xwe ji dîrokê, çanda gel û wêjeya hemdem digre. Hunermend di berhemên xwe de evîndarî, xweza û mirinê rave dikin.
3- Giyanê mirovan çareser dike, ji rewşên belav, bêbawer û tevlihev sûd werdigire.
4- Ne wekî klasîzmê yekalî ye, tevahî aliyan hildide dest.
5- Bûyerên bixwîn û kirêt li ser dikê nîşan dide.
6- Girîngiyê dide bikaranîna jiyana gelî û herêmî. Ne kesê bijarte, lê kesê ji rêzê di nava civakê de dijî hildibijêre.
7.Hunermendên vê herikînê civakî ne û wekheviyê diparêzin.
Çand çi ye? Belkî m irov nikaribe ji bo çandê pênaseyeke têkûz bike , l ê mirov dikare bibêje ku çand di nava demeke dirêj de hemû nirxên mirovahiyê yên madî û manewî ne. Ji van nirxên mirovahiyê yên ku ji nifşekî derbasî nifşekî din dibe re çand tê gotin . Çand , nasnameya gelekî pêk tîne û wî gelî ji gelên din cuda dike. Her wiha çand şêweyê fikir û jiyana civakê ye jî . Çand bi gelemperî ji du hêmanan pêk tê 1- Hêmanên ku çanda madî pêk tînin : Avahî,telefon , hemû cure amûr , cil û berg hwd . 2- Hêmanên ku çanda manewî pêk tînin : Bawerî , kevneşopî , adet, şêweyên hizirandinê /fikrî hwd . Di nava hêmanên madî û manewiya çandê de her tim hevbandoriyek heye . Dema ku guhartin di yekê de çêdibe , bandorê li ser ya din jî dike. Bandora xwezayê yanî şe
1- Rêbendan Vê mehê rê tên girtin û aşît çêdibin. Li Agiriyê nifira wê jî heye ”Aşît bi ser te de were.” 2- Reşemî Wekî hûn jî dizanin ku tav mirov di vê mehê de reş dike. 3- Adar Dar û ber ji nû ve zindî dibin û berf dihele. 4- Avrêl Meha baranê ye. Di vê mehê de baran gelekî dibare. 5- Gulan Ev meha gul û çîçekan e. Gul û kulîlk bi xweşikbûna xwe xwezayê dixemilînin. 6- Pûşper Di vê mehê de gîha zer dibe, dibe mîna pûş. 7- Tîrmeh Ev meh a herî germ e.Di vê mehê de tîrêjên rojê mirov dişewitîne. 8- Gelawêj Di vê mehê de stêrka bi navê gelawêjê xuya dike. 9- Rezber Ev meh meha rezan e. Gel di vê mehê de di nav bax û baxçeyan de rezên xwe ber hev dikin. 10- Kewçêr Meha kewan e. Kew ji çiyayên bilind dadikevin li cihên nizim diçêrin. 11- Sermawez Kurdistan sar dibe, serma û germ cihê xwe diguherînin. Gel di vê mehê de amadekariya zivistanê dike. 12- Berfanbar Her wekî ji navê wê jî diyar e, ev jî meha berfê ye. Berf li Kurdistanê mîna
Yorumlar
Yorum Gönder